راز ترانه زیبای ساری گلین

ساری گلین یک ترانه فولکلور خیلی زیبا است که به زور یادم میاد دقیقا چه سالی برای اولین بار این موسیقی را شنیدم. فقط این را میدونم که یک ماشین مزدا آبی رنگ داشتیم و دهه هفتاد بود، یعنی ۷-۸ سال بیشتر نداشتم که این موسیقی را برای اولین بار شنیدم.

بعد از این چند سال به صورت کاملا اتفاقی که داشتم داخل یوتوب چرخ میزدم این بار همین اثر با صدای آیدا پخش شد که الآن هم در ابزارک موسیقی هفته قرارش دادم. و صد البته لینکش را هم در انتهای همین نوشته قرار میدم که وقتی برای هفته بعد موسیقی عوض شد بتونید گوش کنید.

راز ترانه زیبای ساری گلین

مثل خیلی از ترانه‌های دیگه این ترانه هم دارای تاریخچه هست. در فرهنگ‌های مختلف آذری، ارمنی و ترکی داستان‌های مختلفی برای این اثر و دلیل به وجود آمدون اون گفته شده اما دقیقا مشخص نیست که کدام یک از این موارد صحت دارند و بیشتر از بقیه پر اهمیت هست. فراز و نشیب‌های این آهنگ فقط به اینجا ختم نشده و به دوره انقلاب هم ربطش دادن.😑 ظاهرا شخصی با نام ناهید که بهتره خودتون یه جستجویی بکنید. چون من حرفی در این مورد ندارم.😐

بگذریم… کاری به حاشیه‌ها نداریم. در ادامه به چند مدل مختلف از این موسیقی که تاریخچه‌ای از دلیل اون را نشون میده می‌پردازم. یکی از قوی‌ترین احتمالات که از همه بیشتر بهش بها داده شده ریشه این شعر و آهنگ را به ارمنی‌ها ربط داده است که ماجرا به شرح زیر است.

از قرار ماجرا یک پسر یک دل نه صد دل عاشق یک دختر مو طلایی(ساری) میشه و اتفاقاتی که رخ میده باعث میشه این دو به هم دیگه نرسند و به همین دلیل پسر هم در فراق این عشق نافرجام این اشعار را می‌سروده که در فرهنگ‌های مختلف ارمنی، آذربایجانی، ترکی و… محتوای شعر متفاوت و همچنین داستان اون هم متفاوت است.

تاریخچه آهنگ ساری گلین ارمنی

در فرهنگ ارمنی این ترانه را با نام ساری آغچیک (Սարի աղջիկ) به معنی «دختر کوهسار» و همچنین وارد سیرتسی (Վարդ սիրեցի) به معنی «عاشق یک رز شدم» معرفی کرده‌اند. در نسخه‌های ارمنی و ترکی(ترکیه‌ای) مادر یا مادر بزرگ دختر نفرین شده‌اند. برای همین برخی بر این باور هستند که دلیل جدایی این دختر همین مادر یا مادر بزرگ بوده است. که معادل فارسی این شعر بر اساس ویکی‌پدیا به شرح زیر است.

عاشق یک رز شدم، خار شد،
دل، ای امان. (۳ بار)
رفت و دیگری را برگزید،
آخ، مادرت بمیره،
تو دختر کوهستان، آی آی،
تو دختر سنگی، آی آی،
تو دختر دلسنگ، آی آی،
تو دختر بددل.

اون رفت و دیگری را گزید.
دل، ای امان. لیلی یار جان.

به تنها کودکم رحم کن.
دل، ای امان! (۳ بار)
نمک نپاش به زخم من؛
آخ، مادرت بمیره،
تو دختر کوهستان، آی آی،
تو دختر سنگی، آی آی،
تو دختر دلسنگ، آی آی،
تو دختر بددل.

نمک نپاش به زخم من…
دل، ای امان. لیلی جان، جان.

عزیزم، خنجر در دل من،
دل، ای امان. (۳ بار)
تو چیره شدی بر فکر و اندیشهٔ من؛
آخ، مادرت بمیره،
تو دختر کوهستان، آی آی،
تو دختر سنگی، آی آی،
تو دختر دلسنگ، آی آی،
تو دختر بددل.

تو چیره شدی بر فکر و اندیشهٔ من؛
دل، ای امان. لیلی جان، جان.

اثر زیر که در پست قرار دادم ملودی ساری گلین در فرهنگ ارمنی هست.

برای مشاهده ویدئو این اثر در فرهنگ ارمنی روی دکمه زیر کلیک کنید.

ساری گلین ارمنی در یوتوب

تاریخچه آهنگ ساری گلین آذربایجانی

در فرهنگ آذربایجانی این ترانه را با نام ساری گلین (Sarı gəlin) به معنی «عروس بور» یا «عروس زرین» معرفی کرده‌اند. این نام، در فولکلور آذربایجان، کنایه از خورشید است. ماجرا در فرهنگ آذری کمی متفاوت‌تر است و از این قراره که یک پسر اهل آذربایجان عاشق دختری موطلایی اهل روسیه میشه و از اونجایی که نمیتونند به هم برسند پسر در فراق این عشق اشعار زیر را میگه.

سر موی بلند را نمی‌بافند
گل تر را نمی چینند
عروس مو طلایی(ساری گلین)
این چه عشقی است که من گرفتارش شده‌ام
تو را به من نمی‌دهند
چه کنم ای امان!

در بلندای این دره،
ای چوپان بازگردان بره را
اگر برنگردانی برّه را
خودم را می‌کشم.

بعد در جایی از این شعر پسر آرزو میکنه که:

چه می‌شود اگر روزی من ببینم
روی یار نازم را!
چه کنم ای امان! چه کنم ای امان!

عروس زرد(موطلایی)
عاشق از ایل و طایفه خود جدا افتاده
شانه هم از موها جدا افتاده
تحمل یک روز جدایی‌اش را نداشتم
حالا سالهاست که از او جدا مانده‌ام
چه کنم، امان امان / چه کنم، امان امان
عروس زرد(موطلایی)

برای این اثر در زبان آذری هم چیزی که آیدا خونده را براتون قرار دادم که در بالای صفحه میتونید از طریق سوندکلود به این موسیقی زیبا گوش کنید.

تاریخچه آهنگ ساری گلین فارسی

این اثر در ورژن فارسی هم با نام‌های دامن کشان و ساقی می‌خواران شناخته وجود دارد که محتوای شعر به صورت زیر است.

دامن کشان،
ساقی می خواران،
از کنار یاران،
مست و گیسو افشان،
می‌گریزد.

در جام می،
از شرنگ دوری،
وز غم مهجوری،
چون شرابی جوشان،
می بریزد.

دارم دلی لرزان به رهش،
دیده شد نگران.
ساقی می خواران،
از کنار یاران،
مست و گیسو افشان،
می‌گریزد.

دارم چشمی گریان به رهش،
روز و شب بشمارم،
تا بیاید.

آزرده‌دل
از جفای یاری،
بی وفا دلداری،
ماه افسونکاری،
شب نخفتم.

با یادش تا
دامن از کف دادم،
شد جهان از یادم،
راز عشقش در دل
تا نهفتم.

ز چشمانش ریزد به دلم
شور عشق و امید.
دامن از کف دادم،
شد جهان از یادم،
راز عشقش در دل
تا نهفتم.

دارم چشمی گریان به رهش.
روز و شب بشمارم
تا بیاید.

این اثر در زبان فارسی توسط حسین علیزاده و ژیوان (جیوان) گاسپاریان هم اجرا شده که با کلیک روی دکمه زیر میتونید ویدئویی از اون را در یوتوب مشاهده کنید.

مشاهده در یوتوب

این اثر توسط خوانندگان زیادی در فرهنگ‌های مختلف با سبک و سیاق مختلف ساخته و خوانده شده که از جمله اونها میشه به ماهسون، سامی یوسف و محمد معتمدی اشاره کرد. در کاور این صفحه هم به‌خاطر علاقه‌ای که به موسیقی‌های ماهسون دارم و منتظرم آلبوم جدید این خواننده بعد از ۱۳ سال دوری از عرصه موسیقی رو بشنوم، قرار دادم.

لذت ببرید…☺